Câu chuyện xoay quanh mối quan hệ phức tạp giữa nhiều nhân vật đến từ nhiều nước khác nhau: Kiều Phong, Đoàn Dự, Hư Trúc. Với tác phẩm này, Kim Dung muốn nói đến mối quan hệ nhân – quả giữa chính bản thân các nhân vật với gia đình, xã hội, dân tộc, đất nước. Câu truyện xảy ra vào thời Bắc Tống và còn bao gồm các cuộc chiến tranh giữa nhà Tống, Đại Lý, Đại Liêu, Thổ Phồn và Tây Hạ.

Khi đó, các thuộc hạ của Đoàn Chính Thuần (chính thức là cha của Đoàn Dự) xuất hiện giải vây và đưa Đoàn Dự cùng Mộc cô nương về Đại Lý. Trên đường về, họ ghé thăm Đao Bạch Phượng, là mẹ ruột của Đoàn Dự, đang ở ẩn trong một ngôi chùa. Khi Đao Bạch Phượng thấy cách phóng phi tiêu của Mộc cô nương, bà nghi ngờ Mộc cô nương có liên hệ với Tần Hồng Miên, vốn là tình địch ngày xưa của bà.

Sau đó Đoàn Dự bị Hòa thượng Cưu Ma Trí nước Thổ Phồn bắt tới Cô Tô vì Đoàn Dự biết Lục Mạch thần kiếm và hắn muốn hỏa thiêu chàng để cúng Mộ Dung Bác, bằng hữu lâu năm của hắn. Chính ở đất Cô Tô này Đoàn Dự đã gặp Vương Ngữ Yên và yêu nàng. Nhưng thật trớ trêu, Vương Ngữ Yên chỉ yêu mỗi Mộ Dung Phục. Sau này khi Mộ Dung Phục vì muốn khôi phục nước Yên đã bỏ nàng nên Đoàn Dự và Vương Ngũ Yên đã đến bên nhau. Trong lúc sắp chết, mẹ của Đoàn Dự mới tiết lộ rằng thật ra chàng là con ruột của Đoàn Diên Khánh

Cuối cùng, Đoàn Dự trở thành vua Đại Lý và Vương Ngữ Yên trở thành hoàng hậu.

Trong một lần khi các trưởng lão muốn phế chức bang chủ của chàng, Kiều Phong đã biết được nguồn gốc thật của mình. Ba mươi năm về trước, cha của chàng Tiêu Viễn Sơn bị mai phục bởi các cao thủ võ lâm nước Tống tại Nhạn Môn Quan, vợ bị giết hại, ông phải nhảy xuống vực tự vẫn là bỏ lại đứa con nhỏ là Tiêu Phong. Khám phá rằng việc mai phục là sai, các cao thủ hối hận và gửi Tiêu Phong vào chùa Thiếu Lâm. Tiêu Phong lớn lên được đón về Cái Bang.

Sự thật đã khiến Kiều Phong (nay là Tiêu Phong) tức giận và từ bỏ chức Bang chủ Cái Bang. Sau đó, nhiều vụ mưu sát bí hiểm xảy ra (trong số người bị hại có cha mẹ nuôi và sư phụ dạy võ cho Tiêu Phong ở chùa Thiếu Lâm) và giới giang hồ đều cho rằng đó chính là do Tiêu Phong. Để tự minh oan cho mình, Tiêu Phong quyết đi tìm kẻ chủ mưu cùng với sự giúp đỡ của A Châu, người mà chàng tình cờ gặp trên đường giang hồ và trở thành người yêu của chàng. A Châu có tài cải trang rất khéo, đã giúp Tiêu Phong trong nhiều dịp. Tuy nhiên, khi giả trang thành một trưởng lão Cái Bang để đi gặp Khang Mẫn, nàng đã không thành công và bị Khang Mẫn lừa rằng kẻ chủ mưu các vụ mưu sát bí hiểm không ai khác hơn là Đoàn Chính Thuần. Điều này đã làm Tiêu Phong đi tìm và quyết đấu tay đôi với Đoàn Chính Thuần. Số phận trớ trêu, khi A Châu gặp Đoàn Chính Thuần thì nàng mới biết đó là cha ruột của mình. Để cứu cha, A Châu giả vờ ngủ say để Tiêu Phong đi trước, rồi sau đó cải trang thành Đoàn Chính Thuần và lẻn ra bãi đấu để chết dưới cú chưởng của chính Tiêu Phong. Chàng hết sức hối hận, và nhận lời chăm sóc A Tử (em gái A Châu) theo lời trăn trối của người chị. Sau đó, vì cứu mạng được Hoàng đế nước Liêu, Tiêu Phong sang nước Liêu làm quan đại thần, A Tử được phong làm quận chúa.

Lúc này, nhân vật Du Thản Chi xuất hiện, cha mẹ hắn trước đây bị Tiêu Phong giết nên bây giờ hắn tìm Tiêu Phong để trả thù. Dù không đánh lại, hắn tình cờ nhặt được bí kíp võ công do Tiêu Phong làm rơi. Quyển bí kíp này vốn là do A Châu ăn trộm trong chùa Thiếu Lâm. Vì bị thương, Du Thản Chi bị A Tử bắt lại, chữa lành rồi trở thành kẻ mua vui cho nàng. A Tử cho đóng một mặt nạ sắt lên mặt Du Thản Chi, rồi gọi hắn là Thiết Sửu. Hắn cũng bị A Tử cho sâu độc cắn để nàng luyện thuốc độc. Một lần trúng độc, Du Thản Chi đông thành băng, A Tử cho là hắn đã chết nên cho người vất xác ra đồng. Tuy nhiên, Du Thản Chi nhờ có võ công cao nên thoát chết, về lại Trung Nguyên, rồi lên chùa Thiếu Lâm để thách thức với tất cả các môn phái khác tranh chức vô địch võ lâm.

Tại đại hội võ lâm này thì Tiêu Viễn Sơn và Mộ Dung Bác lộ mặt. Tiêu Viễn Sơn kể rằng ông ta thoát chết khi nhảy xuống vực tự vẫn, thừa nhận rằng ba mươi năm qua ông ẩn náu trong chùa Thiếu Lâm để học hết võ công Trung Nguyên. Ông ta cũng là người giả dạng Tiêu Phong sát hại nhiều cao thủ trong giang hồ, và là người đã bắt cóc Hư Trúc lúc còn là một đứa bé và bỏ vào chùa Thiếu Lâm để các nhà sư nuôi dạy. Hư Trúc lúc này cũng biết được thân thế thật sự của mình, anh ta chính là con ruột của Phương trượng đại sư, chính vì vậy Phương trượng Đại sư phải chịu hình phạt phạm dâm giới bị đánh hai trăm gậy mà chết.

Mộ Dung Bác cũng thừa nhận là chỉ giả vờ chết để lẻn vào chùa Thiếu Lâm và là người tung tin đồn nhảm ba mươi năm về trước để cao thủ võ lâm Trung Nguyên ám hại Tiêu Viễn Sơn, và ông ta lợi dụng việc đó để khôi phục nước Yên.

Lúc này nhà sư quét rác trong Tàng kinh các xuất hiện, ông vung chưởng đánh chết Mộ Dung Bác và Tiêu Viễn Sơn rồi cứu sống hai ông này lại; do vậy mà đã cảm hóa được cả hai ông già quy y Phật giáo. Hai ông già quyết định xuất gia theo tu tại chùa Thiếu Lâm.

Về sau, khi vua Liêu ra lệnh xâm lược nước Tống, Tiêu Phong chống lệnh vì không muốn binh đao giết hại dân lành vô tội của hai nước và bị hạ ngục. Được Đoàn Dự, Hư Trúc, và nhiều cao thủ võ lâm khác giúp vượt ngục, Tiêu Phong thoát ra Nhạn Môn Quan, nơi vua nước Liêu đang bài binh bố trận chuẩn bị tấn công nước Tống. Đoàn Dự và Hư Trúc dùng võ công xuất thế bắt sống vua Liêu, Tiêu Phong thuyết phục vua Liêu lui binh rồi nhảy xuống vực tự vẫn để giữ trọn đạo trung quân. A Tử vì yêu Tiêu Phong tha thiết cũng lao mình xuống vực tự vẫn. Du Thản Chi vì tiếc thương A Tử đập đầu vào núi đá mà chết.

* Du Thản Chi – hay còn được gọi là “Thiết Sửu” – cha hắn đã bị Kiều Phong đánh chết trong một lần đại hội võ lâm. Hắn yêu A Tử và luôn phục tùng nàng. Hắn đã đeo mặt nạ để làm vui nàng, cho nàng đôi mắt. Nhưng những điều hắn làm đã không được đền đáp.
* Cưu Ma Trí – một hòa thượng nước Thổ Phồn, bằng hữu của Mộ Dung Bác. Hắn lúc nào cũng muốn được học các bí kíp võ công cao siêu. Hắn được Mộ Dung Bác, sau khi đã lén lấy đi và học các bí kíp trong chùa Thiếu Lâm, truyền lại cho hắn. Cuối truyện hắn bị tẩu hỏa nhập ma vì chỉ học phần ác mà không học phần thiện của các môn võ công đó. Hắn đã may mắn khi Đoàn Dự hút hết nội công.
* Đinh Xuân Thu – một đồ đệ phản bội của Tiêu Dao phái. Hắn rất giỏi dùng độc dược và đã vô tình làm mù A Tử khi đánh nhau với Mộ Dung Phục.
* Mộ Dung Bác – cha của Mộ Dung Phục, người đã giả chết để trốn vào chùa Thiếu Lâm lén học các bí kíp võ công. Chỉ có nhà họ Đoàn và nhà sư quét rác biết hắn vẫn còn sống.

Đoàn Chính Thuần và vợ con
Đoàn Chính Thuần đã có nhiều cuộc tình vụng trộm và có nhiều con mà không hay biết. Để rồi hóa ra người yêu của Đoàn Dự lại là anh em cùng cha khác mẹ (nhưng thật ra cuối truyện Đoàn Dự chỉ là con hờ của Đoàn Chính Thuần)
* Đoàn Chính Thuần – cha (hờ) của Đoàn Dự, em trai của hoàng đế Đại Lý đương triều. Tất cả người tình của Đoàn Chính Thuần cuối truyện bị Mộ Dung Phục giết chết và rồi ông cũng tự tử theo.
Đao Bạch Phượng – mẹ của Đoàn Dự. Vì ghen ghét Đoàn Chính Thuần có nhiều người tình, bà cũng ngoại tình với Đoàn Diên Khánh, và Đoàn Dự là kết quả của chuyện này, sau khi Đoàn Chính Thuần chết bà cũng tự tử theo.
* Vương Phu Nhân – mẹ của Vương Ngữ Yên.
* Cam Bảo Bảo – mẹ của Chung Linh.
* Tần Hồng Miên – mẹ của Mộc Uyển Thanh.
* Nguyễn Tinh Trúc – mẹ của A Châu và A Tử.
* Mã Phu Nhân – (Khang Mẫn). Bà không có con và cũng là một người tình độc ác của Đoàn Chính Thuần. Bà đã mưu sát chồng mình là Mã Đại Nguyên, phó bang chủ của Cái Bang vì chồng không chịu tiết lộ bí mật của Tiêu Phong và sau này bà ta cho biết bà ta làm điều đó chỉ vì Tiêu Phong không thèm ngắm nhìn mình.
* Vương Ngữ Yên – Nàng mới 16 tuổi nhưng được coi là bách khoa toàn thư về võ thuật. Nàng nhớ tất cả các chiêu thức võ công, cách sử dụng. Nàng được xem là đẹp nhất trong các cô gái mà Đoàn Dự để ý tới.
* Chung Linh – Có thể coi là người ngây thơ, dễ thương nhất trong các con của Đoàn Chính Thuần.
* Mộc Uyển Thanh – con lớn nhất của Đoàn Chính Thuần, người cho Đoàn Dự xem mặt đầu tiên, xinh đẹp, võ công cao, nghi ngờ đàn ông và tính tình có phần đanh đá.
* A Châu – người dịu hiền nhất trong số các con của Đoàn Chính Thuần. Nàng đã giả trang để cứu cha.
* A Tử – Em gái của A Châu nhưng tính tình hoàn toàn ngược lại, bướng bỉnh và có phần nhẫn tâm.

BQT Kính Bút